Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành chính sách tiền tệ theo hướng nới lỏng thận trọng với trọng tâm ép giảm lãi suất huy động và cho vay. Tuy nhiên, đến nay, các doanh nghiệp vẫn cho là lãi suất cho vay còn cao, chưa đủ hỗ trợ sản xuất – kinh doanh và hỗ trợ phục hồi kinh tế. Ngân hàng Nhà nước đã lên tiếng giải thích về vấn đề này!
Chênh lệch huy động và cho vay cao
NHNN đã cung cấp hàng loạt con số để cho thấy áp lực về cung ứng vốn cho nền kinh tế của hệ thống ngân hàng. Trong đó, cho thấy sự chênh lệch lớn giữa huy động – cho vay, huy động ngắn hạn – cho vay dài hạn.
Theo NHNN, đến nay, hệ thống ngân hàng vẫn là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế. Nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Theo đó, tỷ lệ tín dụng/GDP cuối năm 2022 ở mức 125,34%. Trong khi nhu cầu vốn để phát triển kinh tế luôn ở mức cao, tạo áp lực lên lãi suất cho vay.
Sau đại dịch Covid-19, kinh tế phục hồi trở lại nên nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh gia tăng, khiến hệ thống ngân hàng phải tăng nguồn huy động để đáp ứng vốn cho nền kinh tế. Tuy nhiên, có một khoảng cách lớn giữa tiên gửi và tín dụng
Hiện chênh lệch tiền gửi và tín dụng bằng VND ở mức 167 ngàn tỷ đồng; hệ số sử dụng vốn trên thị trường 1. Số liệu từ NHNN cho thấy, tỷ lệ tín dụng/huy động vốn thị trường 1 bằng VND ở mức 101,45%. Con số này dù đã giảm so với mức 102,28% cuối năm 2022 nhưng vẫn ở mức rất cao.
Đáng chú ý, huy động vốn đến ngày 27/4/2023 tăng 1,78%, chỉ bằng gần 50% so với tốc độ tăng trưởng tín dụng 3,04%.
Bên cạnh đó, một đặc trưng của thị trường Việt Nam là hệ thống ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn nhưng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu cho vay trung dài hạn. Con số từ các ngân hàng thương mại cho thấy, khoảng 88% tiền gửi là kỳ hạn 12 tháng trở xuống trong khi trên 52% dư nợ tín dụng VND của hệ thống là trung dài hạn.
Theo NHNN. điều này đã tạo sức ép lên lãi suất huy động. Đồng thời, áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, biến động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới tác động nhanh và mạnh lên lãi suất, tỷ giá trong nước.
Bên cạnh đó, NHNN cho rằng, mặt bằng lãi suất thế giới gia tăng trong năm 2022 và vẫn ở mức cao trong các tháng đầu năm 2023.
Các NHTW lớn trên thế giới vẫn tiếp tục triển khai lộ trình thắt chặt CSTT và duy trì lãi suất ở mức cao, Fed đã 10 lần tăng lãi suất. Hiện lãi suất mục tiêu Fed Fund ở mức 5,0-5,25%/năm; ECB: lãi suất tái cấp vốn là 3,5%/năm, lãi suất tiền gửi là 3,0%/năm.
Đặc biệt, theo NHNN, nạm phát trong nước bình quân 4 tháng năm 2023 ở mức 3,84%; lạm phát cơ bản tăng 4,9% so với mục tiêu lạm phát năm 2023 là 4,5% đang gây ra nhiều áp lực cho điều hành và nền kinh tế. Nguy cơ lạm phát hiện hữu, tiểm ẩn, khiến người dân kỳ vọng lãi suất thực dương nên TCTD khó giảm lãi suất để thu hút tiền gửi, khiến chi phí đầu vào của TCTD ở mức cao.
Lãi suất sẽ giảm mạnh sau quý II/2023
Theo NHNN, Thông tư số 02/2023/TT-NHNN mới ban hành ngày 23/4/2023 cho phép cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ khách hàng gặp khó khăn tức là tổ chức tín dụng (TCTD) chưa thu nợ khi đến hạn trong khi TCTD vẫn phải đảm bảo chi trả tiền gửi, làm giảm doanh số cho vay và chậm lại vòng quay vốn trong nền kinh tế, nên gây áp lực trở lại lên khả năng cân đối vốn và dư địa giảm lãi suất.
Đồng thời, hệ thống ngân hàng vẫn đang trong quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu của các TCTD, nâng cấp chuẩn mực quản trị điều hành theo thông lệ quốc tế…, một số NHTM quy mô nhỏ duy trì lãi suất tiền gửi ở mức cao để giữ khách hàng cũng làm cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn.
Trao đổi thêm vì sao lãi suất cho vay thực tế chưa giảm khi lãi suất đã điều hành giảm, các chuyên gia ngân hàng lưu ý, theo quy định hiện hành, việc xem xét quyết định về lãi suất cho vay là do TCTD và khách hàng thỏa thuận theo cung cầu vốn thị trường và mức độ tín nhiệm của khách hàng. Trường hợp lãi suất thị trường có biến động hoặc NHNN điều chỉnh các mức lãi suất điều hành dẫn đến việc TCTD điều chỉnh tăng hoặc giảm lãi suất tiền gửi, hoặc TCTD chủ động điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, đối với các khoản vay mà TCTD và khách hàng đã thỏa thuận về lãi suất, thì TCTD tiếp tục áp dụng lãi suất đã thỏa thuận cho tới hết thời hạn khoản vay hoặc đến hết kỳ hạn trả lãi theo thỏa thuận cho vay giữa TCTD và khách hàng. Vì thế, nhiều hợp đồng tín dụng đã ký kết chưa được giảm lãi suất.
Hiện nay, theo dõi báo cáo của các TCTD, NHNN ghi nhận mặt bằng lãi suất thị trường đã dần ổn định, nhiều NHTM đã giảm lãi suất cho vay. Hiện lãi suất cho vay VND phát sinh mới của các NHTM ở mức khoảng 9,3%/năm (giảm 0,65%/năm so với cuối năm 2022).
Theo dự báo của các chuyên gia, với việc liên tục giảm lãi suất điều hành và áp dụng các công vụ điều tiết thị trường theo hướng nới lỏng như thời gian qua… thì sau quý II/2023, khi chính sách đủ độ trễ để ngấm thì lãi suất sẽ giảm mạnh hơn.
Ngọc Sơn / Vietnamfinance
